Siyasetten bıktık artık birazcık bilim yapalım!
ıâŞiSiyaseğt
birazcıkb
EMPO dergimiziığ del I lğerli editörlerindenıMürşit BaIabanlılar’ın masasından bir kitap yürüt- .
tüm, hem hayatım kaydıJhem
Osmanlı’ya bakısım değiştif
Bugüne kadar zannettfığimden çok daha bilimselmiş Osmanlı… f
Kitabın aclı “Osmanlıiarda
Bilim”, yazarı Osman Bahadır, yayıncısı Sarma! Yayırlevi…
i’ i’ i’ l
Matematikçi Molla Lıîitfiyi tanıdım
mesela… Okuyalım…
15. yüzyılın bir diğer parlak siması, matematikçi Molla Lütfî’dir.
Ali Kuşçu ‘rıun öğrencisi olan Molla
Lütfi, bilimleri sınıHaıidıran bir ki
tap yazmış ve akli ili ler (doğa bi
* limleri, matematik v felsefe için
kullanılan Osmanlıca deyim) üzerine çalışmalar yapmıştır. Meşhur
“Delos Problemi “nirp çözümünü
.vermiş ve bir hacrnin iki katına çıkanlmasının, o hacınin ikileştirilmesi değil, sekiz defa? büyütülmesi
anlamına geldiğini açiklamıştır. (O
dönemde geometri bilmeyen kadılar yargıda yanlışlıklar yapıyor ve
‘ bazen haksız kararlar veriyordu.)
Molla Lütfi, akılcı; eleştirel ve
sözünü kimseden esirgemeyen bir
yapıya salıipti. Bir gün ders verirken, Dördüncü Halife ;Ali ‘nin savaşta vücuduna batmış bir okun çıkartılmasını istediğini fakat acısına dayanamadığını, ancak’namaz kılar’ken çıkartıldığında faikrna bile var
î madığını ağlayarak anlatmış ve bu
ı namaza» kıyasla kendi namazlannın’
“ ,edildi, Molla Lütfi,
?tarafından öldürüleri Mısırlı kadın .
v boş yere eğilmek ve lgioğrulmaktan,,
“lhvaval-ıiı!’
Temmuz 1996
ten? bıktık ,t, atıık’ ‘
tü_
V- . ı.,
. .ını .
«ı
l I
ş HUCÂİ v’
YAZWİIH
larda deniz coğrafyacılığı önemli
‘ bir gelişme kaydetti. Piri Reis
(1470-1554), Christophe Colomb
tarafından 1489 yılında yapılan fakat kaybolan haritadan yararlana
rak en son keşifieri gösteren mii-r
kemmel biçimde iki dünya haritası
yapmıştır. Bunlardan ilki 1513, diğeri ise 1528 tarihlidir. Bu iki harita, Amerika’nın coğrafi durumuna
uygun en eski düııya haritalarıdır.
Piri Reis ayrıca, Kitab-ı Bahriye ad- ‘
lı, Ege ve Akdeniz’deki kıyılan, limanları ve adaları anlatan çok
önemli bir coğrafya kitabı yazmıştır
(1521).
Haritacılık konusunu geçmeden
önce, Tunus’ta yapılan bir haritadan da söz etmemiz gerekir. Bu
çok önemli harita, Piri Reis’in har.tasından yaklaşık 50 yıl kadar önce
‘ Mursiyeli İbrahim adında biri tara
fından yapılmıştır. Bu harita, Akıfız›
niz, Ege ve Karadeniz’in tümı.’ î!’Batı Avrupa kıyılarını ve lng *lı
Adalanİnr kapsamaktadır.
Son yıllarında Süveyş donanması komutanlığına atanan Piri Reis,
1551 ‘de Maskat’ı ele geçirdikten
sonra Hünnüz Kalesi’ni kuşatmış,
ibaret olduğunu söylemişti. daha sonra (ball 951197195″ ‘
diği bazı kimseler, ya macık davra- ‘ örneği” peçeVrnln’ İddiasma göre
nışları ,eleştiren bu özlerini istismar ederek onu ıdinslzlikle suçladılar. Ile matematikçi =` Molla-lêLütfi
1 dinsiziik suçlamasıyla 1494 _ırıiındal iki:
Sultanahmet At’ Mey’ arıı’nda idam*
ir grup keşiş
matematikçi Hyğatia (370415)’dan sonra, düşünceleri yüzünden iüam edilen ikinci matematikçi
olsa gerekir. l
*İ* 14’_
Eleştiriye karşı hoşgğlııü fukaralığımıziğf
böylece gördükten sonra’, bilim adamlar#
mızı, meselâ haritasıyla ünlü Piri Reis’l
tanıdım. f ‘
16. yüzyılın başlarında Osmarılıı
düşmandan hediyeler alarak) kuşatmayı kaldırmış; ve donanmasıyla
‘ğığßasraßra gitmiştir. Güçlü. bir Portel ılgonaıınıasının Basrayayaklaşmasriizerine oradan da üç gemi ile
‘Çkapnış ve ancak iki gemi ile Mısır’a ç
dönebilmiştir. Basra Valisi Kubad’
‘ Paşa’nın, Piri Reis’in rüşvet alarak
Hürmüz kuşatmasını kaldırdığı yo,lundaki ihbarı üzerine, bu büyük
haritacı ve coğrafyacı, 1554 yılında
_Mısır’da idam edilmiştir. * 4 ‘ ‘
4 _ a: r ‘k * `
“î`* Bu ‘kitabı zevkletqlşum
‘ tavsiye ederim… ‘W’
Tavsiyem Osmanlı’ya nostaljik
lanlaradır özellikle… *
ı)
anızı şiddetle
lıeaıçwww,
tâ??? ‘