Politikadan bıktıysanız, bizim gibi, “polisiye” roman okuyun (3)
oKwti-»w
17V**
KURTHAN FİŞEK
POLİTİKADAN BIKTIYSANIZ, BİZİM
cini, “poıisivıs” ROMAN OKUYUN (3)
Doğan Kitapçılık panelini ıızatttm. Üç
haftadır yazıyorum.
Telaslaumayrın, hu hafta bitiyor.
**Polisiye Roman” kaçıstır. kurtuluştur.
Sokaktaki adamın kendini hiçbir zaman özdeşleştitemcyıeceği kahramanlar
da vard tr polisiye ronıanlarda…
Alalım. Ian Flemixıgin bir zamanlar
“polisiye romıma damgasını vuran entrygar ve yaratıcı zekâ” dediği Rex Stoufun
yarattığı Nero Wolfekı… Yüz elli okka
çeken. çatı katında on bin orkidesi., günde
üç kere kurulan ziytaıet sofrasında kuş sütü de olan. hava kirliiiginden ve arabalardan korktuğu ioın hıc evinden çıkmayan
bu adamın nesiyle tızdeşleşsin polisiye
okuyncusu…
Keman çalan Sherlock Holmes`la müzisyenlerin, yatağı boşalmayan James
Boııdia bire bin katan zamparalaıan. altı
bin metre yükseklikten ucan bir ucaktan
paraşüısüz düşüp sıyrıksız kurtulan Willie
Garvirfle cehennem zebanllerinin kendilerini özdeşleştirebiiecekleri düşünülürse.
“kaç1ş”a katkıda bulunmalan gerekiyor.
Bu da işin “olay” boyutuyla ilgili…
Galiba asıl önemli olam da bu… “Polisi
vAîımızı _cğsrısıımivonuzg AMA,
TAR ı-ııs “aısuııu” ıııoı’ oüşuvoııuz
ye o1ay”la birlikte. bütünüyle yabancısı
olduğu, ama kesinkcs kendisininkinden
.daha heyecanlı ve hareketli bir dünyaya
sütükleniyor okuyucu… Başlık parası
devşiremediği için aklı sevgilisinde kalanlar için Bomfun dilberler dünyası tam
bir “harikalar diyarı?.. Kuru simitle aksamı edenler için Wolfeun ziyafet sonasına oturmayı düşlemek bile içgıcıklayıcı… Hele. Tmvis McGeeJnin pokerde blöf
yaparak Brezilyalı bir milyarderden metresiyle beraber kazandığı yimıibeş metrelik yüzer-evde Plymouth cinini yudumlamaya başladı mı oh kekaa…
annu
Buraya kadar polisiye romanları-ın kalıramanlarnn anlatıık. deltoruntı hazırladık.
Şimdi sırada polisiye romanlarin konuları
ve içerdikleri mesajlar var.
“Morg Sokağı Cinayeti” ile birlikte
gnilen gelişme sürecinde. üç ana aşamadan geçti polisiye romanlar…
ilk aşama, Poe/nun başlaııp Agatha
Christidnin sürdürdüğü “klasik polisiye
roman” dönenıidır. Bu dönemin ‘ayrıdedici özelliği. kahramanların “egzamrilcî
konuların “agac ” olmasıdır.
Poe’nun C. Auguste Dupini. Doylekm
Holmes’u, Christiefnin Poirofsıı, Stoufun
Wolfdu insanüstü yeıeneklcre salıip, zihinsel ve bedensel yetenekleriyle çevrelerine parmak ısırtan ltisilerdir. Okuyucu
gözünde delıaları abartıldığı, sokaktaki
adam da tüm dahileri “egzantrik” görmeye şartlandığı için. küstahlıkları. romantizmleri. aristokratlıkları. dalgmlıkları. garip giyiınleri, koltainnıanlıkları.
enstrüman çalmaları. hatta kadınlardan
hayli uzak durmaları okuyucuyu zerre yadırgatmaz. Kısacası. onca sıradan insanın
arasında üstünlükleriyle kendilerini kabul
ettiren. bu yüzden de gariplikleri yadtrgarımayan seçkinlerdir onlar…
**ı
Polisiye roman türünün ikinci evrim
aşamasında Carrol John Daly’in Race
Williamsünı. Raymond Chandlerin Philip
Marlowennu, Daslıiell Hammettin Same
Spadtfini. en sonra da lvlickey Spillanein
Mike Hıımmerhnı görürüz. Feleğin çemberinden geçmiş. cebinde özel dedektif
ruhsatı, belinde tabancası olmasa “gariban” tayfasından sayılabilecek riplerdu
bunlar…
1929 Büyük Bıınalımfnın ortaya çıkardığı yoksulluk ve suç ortamında. be›
1960 Yassıada duruşmalarında, sert
‘ yönetimiyle ünlü olan garnizon komutanı albaya “Ahlaksız gardiyan, zindancı”
denilmişti. Kimdi bu albay?
a. Tank Güryay b. Altay Egesel
c. Cengiz Paksüt d. Namık Argüç
1950’li yılların Türkiyesinde büyük
2- dedikodulara neden olan Vesamet
Kutlu kimle gizli aşk yaşamıştı?
a. Hasan Saka b. Adnan Menderes
o Etem Menderes d. Fatin Rüştü Zorlu
BM ve Avrupa Parlamentosu gibi fo’ rumlarda Ermeni olayları ile ilgili
Türk tezini savunan “otoriter taruk” kimdi?
a. İlber Oltaylı b. Türkkaya Ataöy
lı c. Coşkun Kırca d. İlter Türkmen
Başkent Ankara’nın imar .planmı hai * zırlayan Alman uzman Jansenin yai nrnda çalışan ünlü kadastro-harita mühendi
Aynı yaştayız… &alanlarımız Kabala;
Erkek Lisesi ‘ni, nnuclerimi: Erenköy
Kız Lisesi’ni, bi: de Ankara Koleji ‘ni
aynı yıl bitirdik. Onun hafızası benden
iyi… “Turihe Dûşûien Notlar”
kitabını çıkardı Emin Çölaşan…
Ümit YayıncılıkTan… Tavsiye edenin,
okuyun, unııttııklnnnııı [veya
unutmak istediklerinizi) belki
hatıriarsınız… Tabii,
hatırlamak isterseniz…
si kimdi?
a. Vasfı Ciııdonılc b. Cem Elverdi
n. Bülent Ecevit b. İ.Sabri Çağlayangil
c. Şair Eşref d. Süleyman Demirel
c. Sinan Paksoy d. Ahmet Türker
“Ayağında pantolon/ Elinde binlik şi- i
5′ şe/ Marifet pantolon giymek değil kı
zımı’ Erkekscn ayakta işe” dörtlüğfınün sahibi siyasimiz kimdi?
“‘ suçladığı iş ortağı kimdi?
l) II. 1) d, 3).b. 4) a, 5) lı. 6) a.
Felıim Adakün “MİT ajanı” oırıââiçiâ
a. Mikail İlçin
c. Lütiîl Doğan
b. Esat Coşan
d. Lütfü Göktaş
tin Tempo ı 57712000
HAFTANIN HİKMETİ
“Politikanın bilim olduğunu
hangi hıyar söyledi?”
(Ono von Bismarck, 1888)
_vinlerinden çok bilek ve tabancalarıyla,
suçluların üstüne giderler.
Mickey Spillanein ilk kitabının adı
“Kanun Benim”di. Yeni dönem ideolojisini _vaıısıtıyordu Yalnızca kanun değil,
savcı. yargıç ve cellattı.
i**
Bundan sonra da, İkinci Dünya Savaşı
gibi tarihin en büyük “kitlesel şidde ”
olayı yaşandı. Şiddetin sorumlularından
hesap sorulduğu Nürenberg duruşmaları
izledi. Vietnam Savaşı da bütün bunların
üstüne tüy dikti.
Şiddet ve intikam… Psikopati ve sadizm…
Polisiye romanların üçüncü gelişme
aşamasının temel boyutlarıdır bunlar…
Spi11ane’nin Mike Hammer’i “saldırgan
kahraman” prototipidir.
1970’li yılların “saldırgan kahraman”ı ülkesi için Vietnam’da Çarpışan,
evine heyecanla döndüğünde karısının ve
çocuklannın Mafya tarafından öldürüldüğünü gören. ondan sonra da silahlanıp
yalnızca suçluların değil, suçun kaynakları üstüne giden bir “intikam meleği”dir.
İşte. her dönemde 0 döneme özgü “olay”
ve “kahraman” kaçışları sağlıyor polisiye romanlar… Dünya ölçeğinde en büyük
tutku oluşu da belki bundan…
*t*
Türkiye dünyanın bu akışının neden
dışında kaldı? Sona yaklaşırken, kısa da
olsa. bu konuda biraz yüksek sesle düşünmek gerek… Polisiye roman türünün doğuşuyla (1841) Türkiye’ye girişi (1876)
arasında topu topu 35 yıl olduğu düşünülürse, bu kopukluk gerçekten yadırgatıcı…
Açıkçası. tek ihtimal geliyor akla…
Biraz argo olacak ama, bir koldan
“Olur böyle vak’alar, Türk polisi yakalar”, beri koldan da “Annemizle yatan
kadı efendi olduğıma göre kim kime şikayet edilecek?” yerleşik inançlannın etkisiyle, adalet ve güvenliğin ancak resmi
yetkililerce sağlandığına, sağlanması gerektiğine inanıyoruz.
Resmi üniformalı polisin kahraman
olduğu polisiyeler pek çevrilmedi Türkçeye… Oysa, tıpkı bizim gibi köklü merkezi devlet gelenekleri olan Fransa’da
yalnızca iki kişinin öyküleri okunuyor.
Başmüfettiş San Antonio, Başmüfettiş
cı
BİR İSİM BİR İŞLEM
(Haftalık Cumhurbaşkanı Anagramlarınız)
AHMET NECDET SEZER
E.T., SAZENDE MEHTER
AHMET NECDET SEZER
C.D., EN ZAHMET TESTERE
AHMET NECDET SEZER
HEM DE, TEZ CESARET
AHMET NECDET SEZER
BİR ZAHMET, SECDE ET!
(“Bİ” Joker)
AHMET NECDET SEZER
D.D.T., HEMEN CEZA KESER
(“DK” Joker)
AHMET NECDET SEZER
MEHTER NECDET’E SEZA
(“E” Joker)
AHMET NECDET SEZER
EH, M.S., TEZAT CENDERE
AHMET NECDET SEZER
ZAHMET ETSE, NE DER?
AHMET NECDET SEZER
HEM DERDEST CENAZE
(“D” Joker)
AHMET NECDET SEZER
HEM NEDEN SERT CEZA?
(“N” ve Joker)
KİME SIFIR VERECEĞİME
KARAR VEREMEDİĞİM
“MUHTEREM” SAYINLAR
FEHRİYE ERDAL (Sabancı katili)
KENAN ŞERANOĞLU (Titancı)
SELÇUK PARSADAN (Örtülü ödenekçi)
ZİNNURDİNÇER (Satanist)
ADNAN OKTAR (Motorcu)
GÜLİZAR BAYSAL (Zimmetçi)
ŞEMDİN SAKIK (Bölücü)
ORHAN BALTACI (Tecavüzcü)
MERT GÜVEN (Mirasa konmak için ana-baba katili)
FADH. AKGÜNDÜZ (Jet-Pa’cı)
AHMET SALMAN (Töre katili)
RAHMAN HAFİZAR (Kasap)
YUSUF ÜNAL (Trafik canavarı)
HAMDİ ÇETİNDENIİR (Para kazanmak için tekneye
fazla insan almak)
İSMAİL AYVACIKOĞLU (Tinerci)
MÜSLÜM GÜNDÜZ (Aczmendi başı)
(Af kapsamına girecekleri konusundaki kesin inanç
ve bilinçleriyle, mevcut hükümete ziyadesiyle inanıp sessiz-sedasız bekledikleri için) …………………………………… ..?
BÜLENT ECEVİT, DEVLET BAHÇELİ, MESUT
YILMAZ, HÜSAMETTİN ÖZKAN, HİKMET SAMİ
TÜRK (Kimlerin affedileceği konusunda iki arada, bir
derede kaldıklan ve üç elleriyle bir affı doğrultamadıklan
için) . 0
Reşo mahkemeye girmeye hazırlanıyordu. Zar-zor avukat bulmuştu.
Adli kalemde duran gazete başlıklarına gözü ilişti.
“Şeriatçı Şevki Yılmaz’ı savunan
türkücü İsmail Türüt hakkında TCK’nın 3l2’nci maddesinden dava açıldı…”
Reşo güldü. “Laz’dur, başına
ne gelse
hazdur…”
Arkadaşları uyardı:
“Haberin gerisini de okul ”
Hukukçular, avukatlar arasında tartışma varmış meğerse…
“Suçluyu savunmak suçtur!” diyenler çoğunluktaydı.
Reşo’nun esmer benzi sarardı, soldu. Duruşma salonuna girmekte olan
yargıç heyeti ve savcının kulaklarına
gidecek şekilde, istemeden inledi.
“Eyvahtir babo! Ben nereden avokat bulacagım şimdi?”
–waşı
KAMUOYU ARAŞTIRMASI
YAPMANIN SIRASI MIYDI?
Pangalos gitti. Simitis’le D’Alema Türkiye aleyhine tanıklık yapacak… Kıbrıs, Ege, Ermeni Meselesi ğ
dünyanın gündeminde birinci sırada…
Elini nereye atsan “hortum” çıkıyor, bizse iki eli- 2
mizle bir hortumu doğrultmakta zorluk çekiyoruz…
Ya “af”? Orada da bir sürü problem, pürüz var.
Benim o dört kamuoyu araştırması grubunun, ş
“Bugün seçim yapılsa kime oy verirdiniz?” sorusunu ı
sormalarının sırası mıydı?
Anket sonuçları yorumsuzdur.
MHP – % 19
ANAP – % 14
DSP – % 14
FP – % 13
DYP – % ll
CHP – % 9
DİĞER – % 9
KARARSIZ – % 11
Tempo! 677l2000 E]