Politikadan bıktıysanız, bizim gibi, “Polisiye” roman okuyun (2)
&www-EU;
KURTHAN rtşaıc
POLİTİKADAN BIKTIYSANIZ, BİZİM
GİBİ, “POLİSİYE” ROMAN OKUYUN (2)
Doğan Kitapçılıkün TÜYAP’ta düzenlediği “Polisiye Roman” açık oturumunda
çok konuşamadım. Oturumu yönetmek, ben›
den başka herkese söz vermek zorundaydım.
Söz sırası gelseydi, yıllar önce, Milliyet
Sanat’ta yazdıklanmı söylemek isterdim.
“Polisiye roman”, yayıncılık tarihinin
çoksatarları arasında, İncil, Kapital ve Kırmızı Kitapüan (Mao) sonra dördüncü sırayı
alır.
Erle Stanley Ganinerün “Perry Mason”
romanları, Mickey Spillane’in her yeni Mayk
Hammer kitabı, çok değil, üç ay içinde, 3
milyon sattı. Ian Flemingin “Bond” romanlannın her biri l milyonun üstünde satmış
durumda… Rex Stoufun 46 “Nero Wolfe”
romanındaki toplam satışlar 120 milyon…
Dahası, bu satış rakamları, yalnızca yazann ana dilindekilerle ilgili… Bir de çok sayıda dünya diline çevrilişlerini ekleyin buna…
Belli ki, “polisiye” romanlarm her yaştan, her cinsiyetten, her ırktan insam kendine
çeken bir yam, bir tılsırm var.
*t*
peynir-ekmek gibi kapışılması iki temel nedenle açıklanabilir.
Bir kere, iyi polisiye iyi edebiyattn.
İkincisi, sanatm her türlüsü gibi, genelde
edebiyat, özelde de polisiye romanlar kaçıştır, kaçışçıdır.
İyi polisiyenirı neden iyi edebiyat olduğunu uzun uzadıya anlatmaya gerek yok herhalde… Romanm, şiirin, hikayenin, yani polisiye romanlara “çocuksu saçmalık” diye
burun kıvıranlann “ciddi edebiyat” saydıklan şeylerin nasıl kötü, sevimsiz ve zevksiz
örnekleri varsa, kuşkusuz, polisiye romanlannın da zevksizi, sevirnsizi, bayağısı vardır.
› ‘ *t*
Ama, doğruya doğru, eğriye eğri…
Edgar Allan Poe’dan “Morg Sokağı Cinaye `”, Mark Twain’den “Çalıntı Beyaz
Fil” _ve “Bir Cinayet, Bir Esrar, Bir Evlilik”, Fedor Dostoyevski’den “Suç ve Ceza”
düpedüz ciddi edebiyattır.
Polisiyedir.
Tarık Dursun Kßnın “polisiye romanın
‘ilk örnekleri” olarak gösterdiği Yunan tra
şindeki “Hamlet”ine kadar gerilere uzanmaya da gerek yok… Yaşayan dünya hikâyecilerinin en iyilerinden biri sayılan John D.
MacDonald hikâye yazarkan “ciddi” oluyor
da, “Travis McGee” tipini canlandırırken
nıi, gayri ciddileşiyor? İnsaf doğrusu…
t**
Gelelim, sanatın her türlüsü gibi, edebiyatm da “kaçış” olduğu konusuna…
Şiire çok yüce bir değer biçen Matthew
Arnold vaktiyle şöyle demişti: “Şiir, bize
hayatı yorumlayıp tanıtan, bizi teselli edip
ayakta tutan en büyük güçtûr…”
Bir yandan “yorumlayıp tanıtmak”, beri
yandan “teselli edip yaşatmak” işlevleri
edebiyatın yapışık ikizleriyse, o zaman aynı
şey polisiye romanlar için de söz konusudur.
Bizlere “kaçış” olanağı sağlayan yalnızca edebiyat mı?
Hiç değil… Çoğu şeyin dönülüp de ikinci
kez bakılmaya değmediği bir dünyada ünlü
ressamlarrn yapıtlarını, tekrar-tekrar bakılsmlar, diye duvarlanmıza, müzelerimize asmıyor muyuz? Onca anlamsızlığm, tutarsızlı
“Polisiye” romanların dünya ölçeğinde p ğgedyalarına, Shakespeareîn baba katili pe-Ä ğın, başıbozukluğun egemen olduğu bir dün
* ‘ RUŞVET!” BABA” KİM? – ‘ı o i ‘ a “E ”i akışı; anlamda bile yengemizle koDEVLETIN BABASI KIM? f
Civangate olayında âjözaı” adı çok dolaştı, i `
eygçıkruadißoşanmýşolanellm .› , s. _o _ . . .. . …
yeniden evlendirmek . . . – . . z
I ” ‘ i* ‘ i’ ‘ l fbastıi. Kendisi hakkında
“kuş beyinli” sıfatını ilk
m rempoışzsızooo
“Çoğu politikacı katıra benzer…
Ne ecdadıyla övünebîlîr,
ne ahvadıyla…”
gllıomasBemardo 1901)
yada, anlam, tutarlık ve dirlik-düzenlik simgesi olan klasik müziği dinlemek için konser
salonlarım, pikaplanmızı, teyplerimizi “sığınak” olarak kullanmıyor muyuz?
Ayıplanacak hiçbir yanı yok “kaçış”ın…
“Misaürliğe giunek”ten farksız… Başkalannın dokuduğu sihirli bir halıya biniyor, bizimkinden daha cazip bulduğumuz, başkasına ait bir dünyaya, şiir yoluyla, resim yoluyla, müzik yoluyla, polisiye romanlar yoluyla
birkaç saatliğine misafir gidiyoruz. Hepsi o
kadar.
*iz*
Edgar Allan Poe’nun “Morg Sokağı Cinayeti”, polisiye türünün ilk örneği olarak,
184] yılında Graham’s Magazine’de tefrika
edilmeye başlandığında, yazar da, yayıncı da
türün bu kadar tutacağını büyük olasılıkla
beklemiyorlardı. Ama, yaklaşık yüz elli yıllık bir zaman kesidi içinde bir tuttu, pir tuttu.
“Ciddi” ya da “bilimse ” kitaplarm yazarla
dizer arasında sır olarak kaldığı bir ortamda,
polisiye romanın kötüsü bile 100 bin satışm
altına düşmüyor. Polisiye romanın içerdiği
kaçış mekanizmasının “ikili” özelliğinden
kaynaklanıyor bu… ‘
Önce “kahraman” ve “kahramanla özdeşleşme” geliyor. Polisiye romanlann kahramanlan, başkalarının yardımlarına zerre
gerek duymadan kendi işlerini kendileri gören kişiler oluyor genellikle… Kendi hesaplarına çalışıyor, kullara ve kanunlara tepeden
bakıyor, adaletin elinin titrediği, kanunların
ulaşılamadığı durumlarda kanunların yerine
kendilerini savcı, yargıç ve cellat olarak koyuyorlar. Sözîm özü, polisiye îroman kahramanı özel dedektifler arasında “kanımım ke
lamma saygıh” olanı yok gib,… Kural “ih
kak-ıhak”… _
Adalet mekanizınasmm ağır ve bazen de
örgütlerinin, katillerin, hırsızların ellerini
, kollarını sallayarak dolaşmalannıeli-kolu
bağh seyretmek zorunda kalan küçük insanlar, garibanlar, ensesine vurulup lokınası ağzından almanlar, polisiye roman kahramanla_rıyla özdeşleşmeyip, kendilerini onların ye’ rinde düşlemeyip de ne yapsmlar? Kanunla
y,, rın ulaşamadığı kişilerden, örgütlerden top» _
yanlış işleyişini çaresizlik içinde izleyen, suç ^
SIFIRCI HOC’NIN NOT DEFTERİNDEKİ
OLMADI SAYlNLAR…..
Bülent Ecevit, Devlet Bahçeli, Hüsamettin Ozkan, ”
alı: İSİM alı: İŞLEM
(Haftalık Anagram Analizleriniz) Mesut Yllmal› Clmhm Emma› Recep Önal› Süha Slm
ISVIÇRE BANKAS’ Gürel, Mustafa Yılmaz, Hasan Gemici, Fikret Ünlü, Tunca
ABI, KAÇIR SEVİM! Toskay, Faruk Bal, Ramazan Miızaoğlu, Şuayip ıUşenmez,
Ö_ SELİM EDES .ğ Abdülhaluk Çay, Yüksel Yalova, Mehmet Keçecıler, Rüştü
ÖD MESELES; Kazım Yücelen, Edip Safcer Gaydah, Hikınet Sami Türk,
N Saadettin Tantan,
H Ay SAN A VURULANA! x Sümer Oral, lvîetin Bostancıoğlu, Koray Aydın, Osman
(“AVU” Joker) Dınmuş, Enis Oksüz, Hüsnü Yusuf Gökalp, Yaşar Okuyan,
KEMAL HQRZUM Ahmet Kenan Tanrıkulu, Istemihan Talay, Erkan Mumcu,
ZAHMETLİ MORU K Nami Çağan, Fevzi Aytekin S:
ilin?” mkerl “ (Üç elleriyle bir genel affı doğrultamadıkları için)
YAHYA DEMİREL ,g _ _ g_
ğ AY, HER DEM İHYA! “’ Fısıuı ‘
CENEI: AJLŞîĞQAYA CUMHURİYET HALK PARTİSİNDEN
p AYAKALTI ZENGİN ILGINÇ ORGÜT MANZARALARI
SAFA GIRAY
,i, FASARYA GİBİ
7 p ,(“İB” Joker)
. ATALAY COŞKUNOĞLU , ‘
AAY,COŞKULU oĞLANlF ________ ı
u ENGİN CİVANGATE . İ
GET! EN CİN VAGİNA! , :TErIKcI DAVUT YILDIZ ı
AY, ÇOK DA VIZ|LTI,ETTİ I
(ııOAıı ‘ : o k
CHP Genel Başkam Deniz Baykal, sessiz-sedasız şe- İ
kilde, parti örgütünü toparlamaya, bütünleştirmeye çalı- j
şıyorl- l ,
Tam rahatlamak üzereyken, önemli bir duyum aldı. =
1 CHP’nin Eminönü ilçe başkanı, boş zamanlannda, i
v _kardeşlerin avııkatıymış… * s ` -~ .~ ~` ” 4
CHP’nin İstanbul gündemi değişiverdi. Avukat Hik- i
çmet Çarboğa istifa ettirildi. Birkaç gün daha konuşurlar î
* **in _
İşsizlikten bıkan, GAP’ta toprak re- v
formundan umudunu kesen Reşo dağa
çıkmaya karar vermişti. Beytüşşebap’taki bit pazarına gitti. ‘
_ _ “Silah istiyrem…” o -`
~’ “Emrin olur babo!” dedi-Cabbar, ;
malları tezgaha yaydı.
“Hangisini istiysen? Browning var, ~
Magnum, Parabellurn var, tomson, ka- 7
laşnikof, sten var, M-5, M-l6, G-3Al,
geri tepmesiz top van,” İ’
”Reşdnun kafacığı karıştı, kestirip
attı. V » ` _ p
v **Sen seçesin babo… Altı kişi öl
‘daha önemli mesele- ~
:den tutun Mehmet Moğultaya ve hatta Ertuğrul
,nayléf minikçhizipler mevzi tutmuştur, bir_birlerinin dibinioyıiıaki infıısatkollarlar. i.
çCHPlgenel i’