Burası Tunalı Hilmi
lıdır. .
,._ ,İstanbul’daki İstiklâl Caddesi ney
BURASI TUNALI HİLMİ
uğulu’ Park oradağ.. Polonya SeB: fareti’nin olağanüstü güzellikteki
‘ _bahçesi orada… En sevdiğim kebapçı Ozannem yol sonunda… Hilton
yakınında… Sheraton komşu… SevdaCenap And Vakfı’nın orada…
Burası Tunalı Hilmi… ‘
Dünyanın, haydi abartmayalım, Ankara’nın en güzel yeridir.
Atatürk Bulvan’nın aşağı tarafından
gelip kavşaktan sağa saparsan, Cinnah Caddesi… Postane, Hürriyet gazetesi…
Sol çatala girerseniz, “Protokol
Yolu”… ‘Yukan çıktığınızda, duyanduymayan herkes orada… Cumhur
. başkanı, başbakan, genelkurmay başka- _ _
nı, hariciyeciler, Pembe Köşk, muhtelif
kuwet komutanlan. ..
› Çankaya Köşkü’nün ,önünden geçer,
İran Caddesi’nden aşağıya inip düz gi
_ derseniz, orada bulursunuz kendinizi…
_Tunalı Hilmi… _
Ankara’nm sapağıdır, kavşağıdır,
Atatürk Bulvarfnın paralelidir.
Ankara’nın asıl yoludur, irtibat kana
se, Tunalı Hilmi Ankara’da odur.
Esnafı, kitapçısı, sahhafı, lüks resto
ranı, pizzacısı, kurukahvecisi, lüks mağazası, boşgezeninboşkalfası, enteli,
zenperveri, devlet büyüğü, ihtilalcisi,
Çürüğü çanğı hepsi oradadır.
Duyan duymayan, herkes orada…
Bendahilýiı; 7
İŞ*** .
“Köktenankaralıyım” ya, böyle
_ahiret sorularını hep bana soruyorlar.
“Tunalı Hilmi kim? Bu güzelim
caddeye adı niye verilmiş? Nedir,
kimdir, ne yer, ne içer? Ne yapmış?” “ ”
Araştırdım. AnaBrittanicddan öğrendiméi? ‘Tunalı Hilmi” önemli kişidir. “ ” .
Ankaralılır. Türkiye`dir.
i Bulgaristan’ın Tırgoviştéânde doğdu (1811),. İstanbul’da öl
dü (11928). . ._ “Türkçülük” hareketinin
önde gelenlerinden biriydi.
FâtilrAsker; Rüşdiyesfni bitirdi. Ku
‘ lelijAslğeri İdadisi öğrencisiyken; Teş
bir_ haftalık dergi çıkardığı
için tutuklandı. ” ‘
Daha sonra girdiği Mekteb-i Tıbbiye-i
Şahanede “Gizli Mektepliler” adlı
bir örgüt kurdu. Ekim 1895’te, son sınıf öğrencisiyken, Avrupa’ya kaçarak
anısı ııısıııssi
‘El-Şili,
Cenevre’ye yerleşti.
Cenevre Üniversitesi’nin pedagoji
bölümünü bitirdi. ‘
Avrupa’da ilk yıllarını Jön Türk hareketinin kurııluş çalışmalanyla geçirdi.
Meşveret ve Mizan gazetelerinde yazılar yazdı. Hutbe adını verdiği küçük
broşürlerde Jön Türk ideolojisinin propagandasını yaptı. v
İttihat-Terakki’, çizgisini ılımlı buldu,
Osmanlı İhtilal Fırkası’nı kurdu. Takvim
yapraklan 1896’yı gösteriyordu.)
‘A’ ‘A’ ‘A’
Ankara’nın en önemli alışveriş caddesine adım veren Tunalı Hilmi fazla
etkili olarnadıZKurduğu. örgüt dağıldı,
dağıtıldı. ‘ İ’ ” ‘ `_ Il.Abdülhamit işi garantiye bağlamak
istedi, Ağustos 1897’de “zararlı yayın
‘ da bulunmamak” koşuluyla, Tunalı
Hilmi’ye yaşam boyu aylık bağlandı.
Gizlice yazmayı sürdürdüğü için, Paris
sefiri Salih Münir Paşa, kendisine aylık
ödenmesini engelledi.
Tunalı Hilmi, 1897 sonlarında,
Osmanlı gazetesini yayınlamaya ‘
başladı. Gazetedeki yazılannda
“Osmanlıcılık” hareketini savundu.
1898’de İttihat ve Terakki Cemiyeti
müfettişi olarak Mısır’a gitti, cemiyetin
Kahire’deki şubesini örgütleyerek
Avrupa’ya döndü. 1899’da”var1İan bir
anlaşmayla, Madrid Sefareti”
‘başkâtipliğiyle görevlendirildi.
Ama, Jön Türk hareketiyle yakın ilişkisini bu dönemde de sürdürdü. Ahmed
Rıza’nm ve örgütün öteki yöneticilerinin çalışmalanndan hoşnut olmayan lt’
tihat-Terakki üyelerini “Bitaraf Yeni
Osmanlılar” adı altında örgütlemeye
çalıştıysa da başarılı olamadı.
Bu arada, “muzır ,etkinliklerini sürdürdüğü” gerekçesiyle 25 ,Nisan 1901’#
de görevden alındı ve hakkında dava
açıldı. İttihat ve Terakki’nin Kahire şu
besiyle ilişkilerini sürdüren Tunalı Hilmi ‘
1902’de Mısır’a gitti. Orada, ÖnCe, Ka’
nun-u Esasi, daha sonra Hak gazete- i`
lerinde yazdı. ş
“ r H ‘ ın;
Tunalı Hilmi, Il. Meşrûtiyefin ilanından (1908) sonra İstanbul’a gitti› 7 İ
başta İnkilap olmak üzere Çeşitli yayin ,
organlarında yazı yazdı. 1916’ya kadar
çeşitli ilçelerde kaymakamlık yaptı”.
1920’de Bolu mebusu olarak son Osmanlı Meclis-i Mebusanı’na girdi. İstanbulun işgali ve meclisin çalışamaz duruma düşüp dağılması üzerine Ankara’ya
geçti ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’n
` de yine B0lu’yu temsil etti.
Mayıs 1920’de Düzce Ayaklanmalan’nm bastınlmasırıda görev aldı. Haziran 1920’de Ereğli`yi (Karadeniz) işgal
etmek isteyen Fransız birliğine karşı direnişi örgüîledi. 1921 Anayasasının
hazırlık çallşmalanna, katıldı ve TBMM’deki uzun ,Ve ateşli konuşmalanndan
ötürü adından sık sık söz ettirdi. 192331 döneminde Zonguldak milletvekili
. olarak görev aldı-. . *
Tunalı Hilmi önceleri Osmanlıcılık
‘görüşünü Savunmakla birlikte, bütün İt
tihatçılar gibi, zaman içinde, Türkçü
. lük yandaş! oldu.
Yusuf Akçuralonu “kültürel alandaki Türkçülük hareketinin ilk
temsilcisi ve öncüsü” sayar.
Türkçenin yabancı sözcüklerden
anndınlmâsını savunan, bu arada
özgün sözcükler kullanarak bunların
yerleşmesi için çaba harcayan Tunalı ç
Hilmi, çalışma_ yaşamımn
düzenlenmesi ve işçilerin çahşma
koşullarının düzeltilmesi için bir
dizi yasa önerisi hazırladı. Kadırı
haklarının da savunucusu oldu ve
kadın-erkek eşitliğini dile getiren
.yazılarıyla dikkati çekti.
‘A’ ‘k i’
Tunalı Hilmi’ye ayak atarken, ayağınızı denk atm… ‘
Kime denk düşeceğiniz, kime çarpacağınız belli olmaz…