Burası isyanlarımız
ı
l
i
BURASI İSYANLARIMIZ
NKARA’yı herkes “asude bir
bahar ülkesi” zarıneder.
Asayiş olabildiği kadarıyla yerli
yerinde, trafik nisbeten muntazam, hırsızhk-yankesicilik vak’alan Türkiye ortalamasının çok altındadır.
Kendilerini “kadersiz payitaht”
zanneden ve ağlaşarı İstanbullu dostlar,
“Ne kadar kısmetlisiniz! Hiç değilse, bizim gibi isyan yaşamadınız…” diye serzenişte bulunurlar.
Gördükleri tek “Anadolu İsyanı”,
Ulubatlı Hasan’ın Bursa’dan kalkıp köhne Bizans’ı almasıydı. Bir de 6-7 Eylül…
Kurtuluş savaşını, Talat Aydemir’in
muhtelif darbe teşebbüslerini, üç darbeyi bir kenara bırakıyorum.
Ankara’nın tarihi isyanlar-ın tarihidir.
Nasıl mı? Yine Yurt Ansiklopedisi’ne bakalım.
t**
On altıncı yüzyıl, Osmanlfnm
bütün yörelerinde eşkiyalığın çığ
gibi büyüdüğü dönemdir. Devletin
günden güne zayıflaması, yıllarca
süren savaşlar yüzünden yeniçerilerin sık sık başkaldırmalan, merkezi yetkinin büyük oranda zayıflaması, Anadolu’daki eşkiyalığın,
isyarıların artmasmda başlıca etkenler olmuştur.
Celali’lerin yanı sıra medrese
öğrencileri de ayaklanmıştı.
Bu olayların başladığı dönemde
var olan ekonomik bunahmm boyutları çarpıcıydı. 1595’te Ankara’da bir işçinin gündeliğî 12 akçe,
ekmeğin ağırlığı 200 dirhemdi.
l550’lerdeki durumla karşılaştırılırsa, ekmeğin ağırlığı 4-5 kat azalırken, ırgat ücretleri ancak üçe
katlanmıştı. Aynı dönemde “akçe
kesreti” olarak adlandırılan enflasyon da oldukça hızlı bir biçimde
artmış, ‘alışverişte akçe yerine kuruş kullanılmaya başlamıştı. O dönemde 160 akçe, l kuruşa’ eşitti.
f**
Anadolu’nun nabzı Ankara’da atar.
Tarihte de öyle oldu, şimdi de devam
ediyor.
“Halk isyanı” belirtilen’ görülürse,
hemen gündemi değiştireceksin…
Anadolu’da başlayıp Ankara’yı
derinden etkileyen karışıklıklar
karşısmda, Avusturya ve lran seferiyle uğraşan devlet, etkili önlemler alamamıştı. Zitvatorok Barış
Antlaşmasfndan sonra Celali lsyanları ve diğer karışıklıklarla cid
ÇARŞAMBA, l7 OCAK 2001
di şekilde uğraşılmaya başlandı.
1595’ten başlayarak 1610’a kadar süren olaylar, halk arasında
“Büyük Kaçgun” olarak adlandınlmış, Anadolu ve Ankara’da nüfusta büyük bir hareketlilik görülmüştür. Bu dönemde Ankara’ya
çevre köylerden büyük göçler olduğu, ayrıca doğudan çok sayıda
Ermenfnin geldi ve kent nüfusunun oldukça arttığı görülmektedir.
UNLU CELAULER ,
Arıkara’da önemli sorunlar yaratan Celali İsyanı önderlerinin başında, Kalenderoğlu Mehmed Paşa gelmektedir. Kalenderoğlu
Mehmed Paşa, Ankara’nın Murtazabat Kazasfnm Yassıviran Köyü’ndendi. Ankara’ya gelen ünlü Celaliler arasında 1604’te Karakaş
Bölükbaşı ve Karayazıcfmn kardeşi Deli Hasan’ı da saymak mümkündür. .
Celali lsyanları’nın bastırılmasmda önemli görevler yapmış olan ve
“Kuyucu” diye anılan Murat Paşa
bu isyanlarla ilgilenmeye ancak
Zitvatorok Barış Antlaşması yapıldıktan sonra başlamıştır. Murat
Paşa, önce, hükümdarlığım ilan etmiş olan Canbolatoğlu üzerine yürümüş, bu arada ordusunun gerisini güven altına alabilmek için, Manisa ve Bursa yöresinde etkili olan
Celali Kalenderoğlu’nu Ankara’ya
Sancak Beyi olarak atamıştır. Murat Paşa’nın ataması üzerine Arıkara’ya giden Kalenderoğlu’na, Ankara Kadısı V’ıldanzade Ahmet
Efendi’nin de kışkırtmasıyla, halk
karşı koymuştur. Bu arada Murat
Paşa, CanbolatoğIu’nu yendikten
sonra Kalenderoğluhun üzerine
yürümüştür. Kalenderoğlu, kendisini istemeyen kenti kuşatrmşsa da
Kastamonu Sancak Beyi Tekeli
Mehmet Paşa yönetimindeki Murat
Paşa ordusundan yardım geldiğini
öğrenerek, kuşatmayı kaldırıp geri
çekilmişti.
Daha sonra, Kalenderoğlu, Murat Paşa ile başa çıkamayacağım
anlayarak İran’a kaçmış ve Şah’a
sığınmıştı.
*i* ‘
On yedinci yüzyılda da devarrı etti
Ankara isyanları. ..
İstanbul üstüne yürüyen her “isyancı” öncelikle Ankara Kalesi’ni almak is
ter, Ankara esnafının kıt-kanaat ekonomik desteğini, haracını alırdı.
1623’te Abaza Mehmed, 1651’de
Abaza Hasan, 1652’de lbşir Paşalar…
Köprülü’ler zamanında da sürdü isyanlar… Ankara Sancağı “arpalık” olarak paşalar ve vezirlere verilmeye başlanmış, ama, cukka yetişmeyince, halktan yasalara aykırı vergiler alınmıştı. lsyanlar başlayınca, Anadolu Valiliğine
Konakçı Ali Paşa, Ankara Valiliğine
Neyzen Hasan Paşa atandı. ‘
lSYANCI ANKARA
lsyanlar bastınldı, ama, ekonomi kötüden betere, berbata gidiyordu.
1683’ten sonra Celali lsyanlan yeniden başladı. On dokuzuncu yüzyıla gelinceye kadar devam etti.
Başbakanlık Arşivi`nde bulunan 1 17
numaralı Ankara Livası Tahrir Defterine göre, on altıncı yüzyılın sonlarına
doğru, “isyancı Arıkara” etnik bir
mozaikti. Nüfusu 10-12 birı kadardı.
Kentte 2 bin Müslüman, 120 kadar Hıristiyan, 30 kadarı Yahudi evi, toplam
2.200 konut vardı. ~ .
‘ ***k
Ankara etnik, sosyolojik, politik bir
mozaikti o zamanlar…
Hâlâ da öyle…
Bu özellikleri yüzünden hep “isyanlan oynuyor”.
Ama doğru, ama yanlış…